De Prelude

of Groei des Dichters Geest

The Prelude Book 2

(William Wordsworth, editie van 1850 in 14 'books')

 

BOOK TWO: School-time (Continued)

 

Thus far, O Friend! have we, though leaving much
Unvisited, endeavoured to retrace
The simple ways in which my childhood walked;
Those chiefly that first led me to the love
Of rivers, woods, and fields. The passion yet
Was in its birth, sustained as might befal
By nourishment that came unsought; for still
From week to week, from month to month, we lived
A round of tumult. Duly were our games
Prolonged in summer till the day-light failed:
No chair remained before the doors; the bench
And threshold steps were empty; fast asleep
The labourer, and the old man who had sate
A later lingerer; yet the revelry
Continued and the loud uproar: at last,
When all the ground was dark, and twinkling stars
Edged the black clouds, home and to bed we went,
Feverish with weary joints and beating minds.

Ah! is there one who ever has been young,
Nor needs a warning voice to tame the pride
Of intellect and virtue's self-esteem?
One is there, though the wisest and the best
Of all mankind, who covets not at times
Union that cannot be;—who would not give,
If so he might, to duty and to truth
The eagerness of infantine desire?
A tranquillising spirit presses now
On my corporeal frame, so wide appears
The vacancy between me and those days
Which yet have such self-presence in my mind,
That, musing on them, often do I seem
Two consciousnesses, conscious of myself
And of some other Being. A rude mass
Of native rock, left midway in the square
Of our small market village, was the goal
Or centre of these sports; and when, returned
After long absence, thither I repaired,
Gone was the old grey stone, and in its place
A smart Assembly-room usurped the ground
That had been ours. There let the fiddle scream,
And be ye happy! Yet, my Friends! I know
That more than one of you will think with me
Of those soft starry nights, and that old Dame
From whom the stone was named, who there had sate,
And watched her table with its huckster's wares
Assiduous, through the length of sixty years.


We ran a boisterous course; the year span round
With giddy motion. But the time approached
That brought with it a regular desire
For calmer pleasures, when the winning forms
Of Nature were collaterally attached
To every scheme of holiday delight
And every boyish sport, less grateful else
And languidly pursued.
When summer came,
Our pastime was, on bright half-holidays,
To sweep along the plain of Windermere
With rival oars; and the selected bourne
Was now an Island musical with birds
That sang and ceased not; now a Sister Isle
Beneath the oaks' umbrageous covert, sown
With lilies of the valley like a field;
And now a third small Island, where survived
In solitude the ruins of a shrine
Once to Our Lady dedicate, and served
Daily with chaunted rites. In such a race
So ended, disappointment could be none,
Uneasiness, or pain, or jealousy:
We rested in the shade, all pleased alike,
Conquered and conqueror. Thus the pride of strength,
And the vain-glory of superior skill,
Were tempered; thus was gradually produced
A quiet independence of the heart;
And to my Friend who knows me I may add,
Fearless of blame, that hence for future days
Ensued a diffidence and modesty,
And I was taught to feel, perhaps too much,
The self-sufficing power of Solitude.


Our daily meals were frugal, Sabine fare!
More than we wished we knew the blessing then
Of vigorous hunger—hence corporeal strength
Unsapped by delicate viands; for, exclude
A little weekly stipend, and we lived
Through three divisions of the quartered year
In penniless poverty. But now to school
From the half-yearly holidays returned,
We came with weightier purses, that sufficed
To furnish treats more costly than the Dame
Of the old grey stone, from her scant board, supplied.
Hence rustic dinners on the cool green ground,
Or in the woods, or by a river side
Or shady fountains, while among the leaves
Soft airs were stirring, and the mid-day sun
Unfelt shone brightly round us in our joy.
Nor is my aim neglected if I tell
How sometimes, in the length of those half-years,
We from our funds drew largely;—proud to curb,
And eager to spur on, the galloping steed;
And with the courteous inn-keeper, whose stud
Supplied our want, we haply might employ
Sly subterfuge, if the adventure's bound
Were distant: some famed temple where of yore
The Druids worshipped, or the antique walls
Of that large abbey, where within the Vale
Of Nightshade, to St. Mary's honour built,
Stands yet a mouldering pile with fractured arch,
Belfry, and images, and living trees,
A holy scene! Along the smooth green turf
Our horses grazed. To more than inland peace
Left by the west wind sweeping overhead
From a tumultuous ocean, trees and towers
In that sequestered valley may be seen,
Both silent and both motionless alike;
Such the deep shelter that is there, and such
The safeguard for repose and quietness.


Our steeds remounted and the summons given,
With whip and spur we through the chauntry flew
In uncouth race, and left the cross-legged knight,
And the stone-abbot, and that single wren
Which one day sang so sweetly in the nave
Of the old church, that—though from recent showers
The earth was comfortless, and touched by faint
Internal breezes, sobbings of the place
And respirations, from the roofless walls
The shuddering ivy dripped large drops—yet still
So sweetly 'mid the gloom the invisible bird
Sang to herself, that there I could have made
My dwelling-place, and lived for ever there
To hear such music. Through the walls we flew
And down the valley, and, a circuit made
In wantonness of heart, through rough and smooth
We scampered homewards. Oh, ye rocks and streams,
And that still spirit shed from evening air!
Even in this joyous time I sometimes felt
Your presence, when with slackened step we breathed
Along the sides of the steep hills, or when
Lighted by gleams of moonlight from the sea
We beat with thundering hoofs the level sand.


Midway on long Winander's eastern shore,
Within the crescent of a pleasant bay,
A tavern stood; no homely-featured house,
Primeval like its neighbouring cottages,
But 'twas a splendid place, the door beset
With chaises, grooms, and liveries, and within
Decanters, glasses, and the blood-red wine.
In ancient times, and ere the Hall was built
On the large island, had this dwelling been
More worthy of a poet's love, a hut,
Proud of its own bright fire and sycamore shade.
But—though the rhymes were gone that once inscribed
The threshold, and large golden characters,
Spread o'er the spangled sign-board, had dislodged
The old Lion and usurped his place, in slight
And mockery of the rustic painter's hand—
Yet, to this hour, the spot to me is dear
With all its foolish pomp. The garden lay
Upon a slope surmounted by a plain
Of a small bowling-green; beneath us stood
A grove, with gleams of water through the trees
And over the tree-tops; nor did we want
Refreshment, strawberries and mellow cream.
There, while through half an afternoon we played
On the smooth platform, whether skill prevailed
Or happy blunder triumphed, bursts of glee
Made all the mountains ring. But, ere night-fall,
When in our pinnace we returned at leisure
Over the shadowy lake, and to the beach
Of some small island steered our course with one,
The Minstrel of the Troop, and left him there,
And rowed off gently, while he blew his flute
Alone upon the rock—oh, then, the calm
And dead still water lay upon my mind
Even with a weight of pleasure, and the sky,
Never before so beautiful, sank down
Into my heart, and held me like a dream!
Thus were my sympathies enlarged, and thus
Daily the common range of visible things
Grew dear to me: already I began
To love the sun; a boy I loved the sun,
Not as I since have loved him, as a pledge
And surety of our earthly life, a light
Which we behold and feel we are alive;
Nor for his bounty to so many worlds—
But for this cause, that I had seen him lay
His beauty on the morning hills, had seen
The western mountain touch his setting orb,
In many a thoughtless hour, when, from excess
Of happiness, my blood appeared to flow
For its own pleasure, and I breathed with joy.
And, from like feelings, humble though intense,
To patriotic and domestic love
Analogous, the moon to me was dear;
For I could dream away my purposes,
Standing to gaze upon her while she hung
Midway between the hills, as if she knew
No other region, but belonged to thee,
Yea, appertained by a peculiar right
To thee and thy grey huts, thou one dear Vale!


Those incidental charms which first attached
My heart to rural objects, day by day
Grew weaker, and I hasten on to tell
How Nature, intervenient till this time
And secondary, now at length was sought
For her own sake. But who shall parcel out
His intellect by geometric rules,
Split like a province into round and square?
Who knows the individual hour in which
His habits were first sown, even as a seed?
Who that shall point as with a wand and say
"This portion of the river of my mind
Came from yon fountain?" Thou, my Friend! art one
More deeply read in thy own thoughts; to thee
Science appears but what in truth she is,
Not as our glory and our absolute boast,
But as a succedaneum, and a prop
To our infirmity. No officious slave
Art thou of that false secondary power
By which we multiply distinctions, then
Deem that our puny boundaries are things
That we perceive, and not that we have made.
To thee, unblinded by these formal arts,
The unity of all hath been revealed,
And thou wilt doubt, with me less aptly skilled
Than many are to range the faculties
In scale and order, class the cabinet
Of their sensations, and in voluble phrase
Run through the history and birth of each
As of a single independent thing.
Hard task, vain hope, to analyse the mind,
If each most obvious and particular thought,
Not in a mystical and idle sense,
But in the words of Reason deeply weighed,
Hath no beginning.
Blest the infant Babe,
(For with my best conjecture I would trace
Our Being's earthly progress,) blest the Babe,
Nursed in his Mother's arms, who sinks to sleep
Rocked on his Mother's breast; who with his soul
Drinks in the feelings of his Mother's eye!
For him, in one dear Presence, there exists
A virtue which irradiates and exalts
Objects through widest intercourse of sense.
No outcast he, bewildered and depressed:
Along his infant veins are interfused
The gravitation and the filial bond
Of nature that connect him with the world.
Is there a flower, to which he points with hand
Too weak to gather it, already love
Drawn from love's purest earthly fount for him
Hath beautified that flower; already shades
Of pity cast from inward tenderness
Do fall around him upon aught that bears
Unsightly marks of violence or harm.
Emphatically such a Being lives,
Frail creature as he is, helpless as frail,
An inmate of this active universe.
For feeling has to him imparted power
That through the growing faculties of sense
Doth like an agent of the one great Mind
Create, creator and receiver both,
Working but in alliance with the works
Which it beholds.—Such, verily, is the first
Poetic spirit of our human life,
By uniform control of after years,
In most, abated or suppressed; in some,
Through every change of growth and of decay,
Pre-eminent till death.
From early days,
Beginning not long after that first time
In which, a Babe, by intercourse of touch
I held mute dialogues with my Mother's heart,
I have endeavoured to display the means
Whereby this infant sensibility,
Great birthright of our being, was in me
Augmented and sustained. Yet is a path
More difficult before me; and I fear
That in its broken windings we shall need
The chamois' sinews, and the eagle's wing:
For now a trouble came into my mind
From unknown causes. I was left alone
Seeking the visible world, nor knowing why.
The props of my affections were removed,
And yet the building stood, as if sustained
By its own spirit! All that I beheld
Was dear, and hence to finer influxes
The mind lay open to a more exact
And close communion. Many are our joys
In youth, but oh! what happiness to live
When every hour brings palpable access
Of knowledge, when all knowledge is delight,
And sorrow is not there! The seasons came,
And every season wheresoe'er I moved
Unfolded transitory qualities,
Which, but for this most watchful power of love,
Had been neglected; left a register
Of permanent relations, else unknown.
Hence life, and change, and beauty, solitude
More active even than "best society"—
Society made sweet as solitude
By silent inobtrusive sympathies,
And gentle agitations of the mind
From manifold distinctions, difference
Perceived in things, where, to the unwatchful eye,
No difference is, and hence, from the same source,
Sublimer joy; for I would walk alone,
Under the quiet stars, and at that time
Have felt whate'er there is of power in sound
To breathe an elevated mood, by form
Or image unprofaned; and I would stand,
If the night blackened with a coming storm,
Beneath some rock, listening to notes that are
The ghostly language of the ancient earth,
Or make their dim abode in distant winds.
Thence did I drink the visionary power;
And deem not profitless those fleeting moods
Of shadowy exultation: not for this,
That they are kindred to our purer mind
And intellectual life; but that the soul,
Remembering how she felt, but what she felt
Remembering not, retains an obscure sense
Of possible sublimity, whereto
With growing faculties she doth aspire,
With faculties still growing, feeling still
That whatsoever point they gain, they yet
Have something to pursue.
And not alone,
'Mid gloom and tumult, but no less 'mid fair
And tranquil scenes, that universal power
And fitness in the latent qualities
And essences of things, by which the mind
Is moved with feelings of delight, to me
Came, strengthened with a superadded soul,
A virtue not its own. My morning walks
Were early;—oft before the hours of school
I travelled round our little lake, five miles
Of pleasant wandering. Happy time! more dear
For this, that one was by my side, a Friend,(3)
Then passionately loved; with heart how full
Would he peruse these lines! For many years
Have since flowed in between us, and, our minds
Both silent to each other, at this time
We live as if those hours had never been.
Nor seldom did I lift our cottage latch
Far earlier, ere one smoke-wreath had risen
From human dwelling, or the vernal thrush
Was audible; and sate among the woods
Alone upon some jutting eminence,
At the first gleam of dawn-light, when the Vale,
Yet slumbering, lay in utter solitude.
How shall I seek the origin? where find
Faith in the marvellous things which then I felt?
Oft in these moments such a holy calm
Would overspread my soul, that bodily eyes
Were utterly forgotten, and what I saw
Appeared like something in myself, a dream,
A prospect in the mind.
'Twere long to tell
What spring and autumn, what the winter snows,
And what the summer shade, what day and night,
Evening and morning, sleep and waking, thought
From sources inexhaustible, poured forth
To feed the spirit of religious love
In which I walked with Nature. But let this
Be not forgotten, that I still retained
My first creative sensibility;
That by the regular action of the world
My soul was unsubdued. A plastic power
Abode with me; a forming hand, at times
Rebellious, acting in a devious mood;
A local spirit of his own, at war
With general tendency, but, for the most,
Subservient strictly to external things
With which it communed. An auxiliar light
Came from my mind, which on the setting sun
Bestowed new splendour; the melodious birds,
The fluttering breezes, fountains that run on
Murmuring so sweetly in themselves, obeyed
A like dominion, and the midnight storm
Grew darker in the presence of my eye:
Hence my obeisance, my devotion hence,
And hence my transport.
Nor should this, perchance,
Pass unrecorded, that I still had loved
The exercise and produce of a toil,
Than analytic industry to me
More pleasing, and whose character I deem
Is more poetic as resembling more
Creative agency. The song would speak
Of that interminable building reared
By observation of affinities
In objects where no brotherhood exists
To passive minds. My seventeenth year was come;
And, whether from this habit rooted now
So deeply in my mind, or from excess
In the great social principle of life
Coercing all things into sympathy,
To unorganic natures were transferred
My own enjoyments; or the power of truth
Coming in revelation, did converse
With things that really are; I, at this time,
Saw blessings spread around me like a sea.
Thus while the days flew by, and years passed on,
From Nature and her overflowing soul,
I had received so much, that all my thoughts
Were steeped in feeling; I was only then
Contented, when with bliss ineffable
I felt the sentiment of Being spread
O'er all that moves and all that seemeth still;
O'er all that, lost beyond the reach of thought
And human knowledge, to the human eye
Invisible, yet liveth to the heart;
O'er all that leaps and runs, and shouts and sings,
Or beats the gladsome air; o'er all that glides
Beneath the wave, yea, in the wave itself,
And mighty depth of waters. Wonder not
If high the transport, great the joy I felt,
Communing in this sort through earth and heaven
With every form of creature, as it looked
Towards the Uncreated with a countenance
Of adoration, with an eye of love.
One song they sang, and it was audible,
Most audible, then, when the fleshly ear,
O'ercome by humblest prelude of that strain,
Forgot her functions, and slept undisturbed.


If this be error, and another faith
Find easier access to the pious mind,
Yet were I grossly destitute of all
Those human sentiments that make this earth
So dear, if I should fail with grateful voice
To speak of you, ye mountains, and ye lakes
And sounding cataracts, ye mists and winds
That dwell among the hills where I was born.
If in my youth I have been pure in heart,
If, mingling with the world, I am content
With my own modest pleasures, and have lived
With God and Nature communing, removed
From little enmities and low desires,
The gift is yours; if in these times of fear,
This melancholy waste of hopes overthrown,
If, 'mid indifference and apathy,
And wicked exultation when good men
On every side fall off, we know not how,
To selfishness, disguised in gentle names
Of peace and quiet and domestic love,
Yet mingled not unwillingly with sneers
On visionary minds; if, in this time
Of dereliction and dismay, I yet
Despair not of our nature, but retain
A more than Roman confidence, a faith
That fails not, in all sorrow my support,
The blessing of my life; the gift is yours,
Ye winds and sounding cataracts! 'tis yours,
Ye mountains! thine, O Nature! Thou hast fed
My lofty speculations; and in thee,
For this uneasy heart of ours, I find
A never-failing principle of joy
And purest passion.
Thou, my Friend! wert reared
In the great city, 'mid far other scenes;
But we, by different roads, at length have gained
The self-same bourne. And for this cause to thee
I speak, unapprehensive of contempt,
The insinuated scoff of coward tongues,
And all that silent language which so oft
In conversation between man and man
Blots from the human countenance all trace
Of beauty and of love. For thou hast sought
The truth in solitude, and, since the days
That gave thee liberty, full long desired
To serve in Nature's temple, thou hast been
The most assiduous of her ministers;
In many things my brother, chiefly here
In this our deep devotion.
Fare thee well!
Health and the quiet of a healthful mind
Attend thee! seeking oft the haunts of men,
And yet more often living with thyself,
And for thyself, so haply shall thy days
Be many, and a blessing to mankind.

De Prelude Boek 2

(Vertaling: ©Grandgagnage 2023

 

BOEK TWEE: Schooltijd (voortzetting)

 

Hoewel veel onbesproken bleef, Mijn vriend,
hebben we getracht de simpele wegen
van mijn kindertijd op te sporen,
vooral degene die me hebben geleid
tot de liefde voor stromen, wouden en velden.
Een ontluikende passie, in stand gehouden
door toevallig gevonden voedsel; We leefden
immers van week op week, van maand op maand,
voortdurend in tumult. Onze spelletjes
duurden 's zomers tot het licht afnam:
Voor geen enkele deur stond nog een stoel
en leeg was elke bank en drempel; de arbeider
was vast in slaap, de late grijsaard weg;
Maar de feestvreugde en het kabaal
gingen door tot niets meer zichtbaar was,
en blinkende sterren de wolken omzoomden: Pas dan
trokken we koortsig en met vermoeide gewrichten
naar huis en bed, met opgewonden  geesten.

Ah! Is er ooit iemand jong geweest
wiens trots van intellect en eigendunk
geen vermanende stem nodig had?
Eén, hoewel de wijste en de beste
van de mensheid, die soms niet verlangt
naar eenheid die onmogelijk is, één,
die gretigheid van kinderlijk verlangen
—zo hij kon — zou geven aan plicht en waarheid?
Heden drukt een temperende geest
op mijn stoffelijk lichaam, zo wijd verschijnt
de leegte tussen mij en die dagen
die in mijn geest nochtans nog steeds bestaan,
zo sterk dat, eraan denkend, ik vaak lijk
een dubbel bewustzijn te hebben: dat van mezelf
en van een ander Zijn. Een ruwe brok
natuursteen, midden op het plein
van ons marktdorpje, was het centrum
van onze sporten; wanneer ik ernaar terugkeerde
na lange afwezigheid, was hij verdwenen,
die oude grijze steen, en op zijn plaats
eigende een protserige feestzaal
zich de grond toe die eens de onze was.
Laat de violen daar krijsen en wees gelukkig,
vrienden! Maar meer dan één zal net als ik
denken aan die zachte sterrennachten
en aan de oude Dame naar wie de steen
vernoemd was, wie vlijtig haar tafel bewaakte
met haar koopwaar gedurende zestig jaar.


Turbulent verliepen onze dagen,
van 't snel wervelend jaar. Tot de tijd
't verlangen leidde naar kalmere pleziertjes
en regelmaat, toen de lieflijke Vormen
der natuur zich met het vermaak verbonden
van al onze vakantiebelevingen
en elk jongensspel dat zonder hen
saaier en zonder geestdrift zou verlopen.
Eens zomer, brachten wij halve vrije dagen
door op het gladde water van Windermere,
roeiend met strijdende riemen; Ons doel nu eens 
een muzikaal eiland met vogels, onophoudelijk
zingend, dan weer een zustereiland
beschaduwd door lommerrijke eiken, bestrooid
met lelies van de vallei zoals een veld;
En dan een derde kleiner eiland, waarop
de afgelegen ruïnes van een heiligdom,
eens aan Onze Lieve Vrouw gewijd,
dat nu het toneel was van gezongen rituelen.
Teleurstelling na zo'n race was er niet,
noch ongemak, pijn of jaloezie:
We rustten in de schaduw, verliezers, winnaars,
allen even tevreden. Zo werden trots
op kracht en ijdele glorie van overmacht
getemperd en groeide zo geleidelijk
een stille onafhankelijkheid van hart;
Daar voeg ik, voor mijn vriend, die mij goed kent,
aan toe: een onverschrokkenheid voor blaam
waaruit in later dagen bescheidenheid
en schroom ontstond en mij, misschien teveel,
werd geleerd de zelfgenoegzame kracht
van beschouwende eenzaamheid te voelen.


Ons dagelijks maal was sober, Sabijnse kost!
Meer dan we wensten kenden we toen de zegen
van stimulerende honger — lichamelijke kracht,
niet uitgeput door delicate spijzen,
want, een kleine wekelijkse toelage uitgezonderd,
leefden we driekwart van het jaar in armoede,
zonder een cent op zak. Teruggekeerd
naar school na het halfjaarlijks verlof,
wogen onze beurzen zwaarder nu,
en konden we ons traktaties veroorloven,
kostbaarder dan die de Dame leverde
van de oude steen: Rustieke diners
op 't gras of in het woud, bij de rivier
of lommerrijke bronnen, terwijl de wind
de bladeren zacht deed ruisen en de middagzon
zonder gevoeld te worden vreugdevol scheen.
En 't is niet dat ik van mijn doel afdwaal
als ik vertel hoe tijdens die semesters
we kwistig met onze fondsen omsprongen — trots
dat we de galopperende hengst beteugelden;
Om de attente herbergier te misleiden
wiens stoeterij voorzag in onze behoefte,
maakten we soms gebruik van sluwe listen
als 't geplande avontuur te ver lag:
een druïdentempel, of de muren
van die grote abdij in Vale Of Nightshade
gebouwd ter ere van Maria waar nu
ruïnes resten met gebroken gewelf,
klokkentoren en beelden, en levende bomen,
een heilig tafereel! Onze paarden
graasden op 't groene grasland. In deze vallei,
gespaard door westenwinden die hoger raasden
vanuit de woelige Oceaan, zou men
bomen zowel als torens kunnen zien
als bewegingloos rustend, zo diep
is deze schuilplaats dat zij bescherming biedt
voor ongestoorde rust en stil verblijf.


Eens 't signaal gegeven, onze rossen bestegen,
vlogen we door de kapel met zweep en spoor
racend voorbij de ridder met gekruiste benen,
de stenen abt en 't eenzaam winterkoninkje
dat op een dag zo zoet zong in het schip
van d' oude kerk: ondanks de door regen
doordrenkte aarde en voortdurende tocht
daarbinnen als een snikken en zacht asemen
van de plaats; vanaf de dakloze muren
lekte de trillende klimop dikke druppels —
Toch zong de onzichtbare vogel voor zichzelf
zo lieflijk in het duister dat ik daar
voor altijd mijn woonst had kunnen maken,  zodat ik
kon luisteren naar die muziek. Door de muren
vlogen we neerwaarts naar het dal, een pad
bedacht door het losbandige hart, over ruw
en vlak terrein huiswaarts galopperend.
O, rotsen  en stromen en stille geest van avondlucht!
Zelfs in die gelukkige tijd voelde ik soms
uw wezen toen we met vertraagde tred
de lucht snoven langsheen de steile heuvels,
of toen, bestraald door maanlicht uit de zee,
we 't vlakke zand sloegen met donderende hoeven.

Halverwege Winanders oostelijke oever
in de inham van een mooie baai,
stond er een herberg, geen eenvoudige woonst,
oeroud zoals de naburige landhuisjes;
een prachtige plek was het: de ingang omgeven
door postkoetsen, stalknechten en bedienden,
met binnen karaffen, glazen en bloedrode wijn. 
Destijds, voor de bouw van 't herenhuis
op het grote eiland, was dit verblijf
de liefde waardig van een dichter, een hut,
trots op eigen vuur en schaduw van plataan.
Maar — al waren de rijmpjes boven de deur
verdwenen en grote gulden letters op 't uithangbord
verstrooid de oude leeuw hadden verdreven
om zijn plaats in te nemen, minachtend
en spottend met het rustieke schilderwerk—
toch blijft tot dit uur die plek mij dierbaar
met al zijn dwaze pracht. De tuin spreidde zich
over een helling met daarboven een vlakte
voor een balspel; beneden was een bos
met glinstering van water tussen de bomen
en over hun toppen: wij hadden geen tekort
aan koelte, aardbeien of zachte room.
Terwijl we daar een halve middag speelden
op 't gladde platform, waar nu eens vaardigheid,
dan gelukkig toeval overheersten,
galmden de bergen bij elke vlaag van vreugde.
Maar voor de nacht viel, keerden we
op ons gemak terug in onze sloep
over 't beschaduwd meer en naar het strand
van een of ander eilandje, waar we
de minstreel van onze groep achterlieten,
geluidloos wegroeiend terwijl hij eenzaam
op een rots zijn fluit bespeelde—O, toen
lag het stille water met prettige zwaarte
op mijn geest en zonk de hemel, voordien
nooit zo mooi, als droombeeld in mijn hart! 
Zo werden mijn affecties gevoed; zo werden
dingen die ik dagelijks zag verinnerlijkt:
Toen reeds, als jongen, had ik de zon lief; 
niet zoals ik haar sindsdien liefheb,
als borg en zekerheid van ons aardse leven,
een licht dat we waarnemen en waardoor
we voelen dat we leven; evenmin
voor haar weldaad aan zovele werelden —
maar omdat ik zag hoe zij haar schoonheid
's morgens spreidde over de  heuvels, en hoe
in 't westen de berg haar ondergaand ontmoette
toen mijn bloed in 't stille uur door overmaat
van vreugde voor eigen plezier leek te vloeien
en ik met intens genoegen ademde.
En met een gevoel, nederig maar diep,
gelijkaardig aan liefde voor haard en vaderland,
was de maan mij lief; want mijn gedachten
liet zij vrijuit dromen toen ik daar stond
te staren zoals zij tussen de heuvels scheen
alsof zij geen enkele andere streek kende,
maar toebehoorde aan jou, ja, bij jou
hoorde door uniek recht, bij jou
en je grijze hutten, liefste vallei!

 

Die toevallige charmes die mijn hart
het eerst hechtten aan landelijke dingen,
werden zwakker met de dag; Ik haast me
om te zeggen hoe de natuur, tot dan
bemiddelaar en secundair, ten slotte
om zichzelf werd gezocht. Maar wie
splitst met meetkundige regels zijn intellect op
in ronde en vierkante delen als een provincie?
En wie kent het precieze ogenblik
dat zijn gewoontes als zaad werden geplant? 
Wie wijst als met een toverstaf en zegt:
"Dit deel van de rivier van mijn geest
ontsprong aan deze bron?" Jij, mijn Vriend!
geleerde kenner van eigen ideeën; aan jou
verschijnt wetenschap zoals zij waarlijk is:
niet als lof voor roemrijke prestatie,
maar als substituut en een kruk
voor onze zwakheid. Geen naarstige slaaf ben jij
ten dienste van die ondergeschikte macht
die ons steeds meer verschillen doet zien,
en dan doet denken dat die kleine grenzen
echt zijn, en niet iets dat we verzonnen.
Aan jou, onthecht van deze oppervlakkigheid
van schouwen, werd de eenheid van alles onthuld
en je zal twijfelen, want ik ben minder begaafd
dan velen om de vermogens van de geest
te beoordelen naar rang, hun prikkels
te ordenen en welbespraakt van elk
de geschiedenis en ontstaan te schetsen
als uniek en onafhankelijk ding.
Zware taak, de analyse van de geest,
als elke onmiskenbaar aparte gedachte
niet in mystieke en ijdele zin, maar uitgedrukt
in woorden die de rede heeft gewogen
geen begin heeft.
Gezegend zij de zuigeling,
(zo goed ik kan, wil ik de aardse vooruitgang
van ons wezen volgen), gezegend het kind,
in moeders armen gevoed, die in slaap valt,
gewiegd aan moeders borst, en met zijn ziel
gevoelens drinkt uit zijn moeders ogen!
In deze ene dierbare aanwezigheid
bestaat voor hem een stralende deugd die dingen
verheft door gulle zintuiglijke omgang. Dit kind
is geen paria, verloren en terneergeslagen:
zijn kinderlijke aderen zijn vermengd
met de zwaartekracht en kindse band
waarmee natuur hem met de wereld verbindt.
Wijst hij naar een bloem met een hand
te zwak om ze te plukken, dan heeft reeds
liefde getrokken uit de puurste aardbron
voor hem die bloem verfraaid; nu al valt
een glimp van deernis uit innerlijke tederheid
op alles rond hem dat lelijke sporen draagt
van enig geweld of kwaad. Zulk wezen
leeft empathisch, een schepsel, hoe fragiel
en hoe hulpeloos ook, is een bewoner
van dit immer bedrijvige universum.
Want aan dit gevoel ontleent hij kracht
die, door het groeiend vermogen van zijn zintuigen,
als werking van die Ene Grote Geest
creëert, zowel schepper als ontvanger,
werkend, maar in verbond met de werken
die het aanschouwt — ziedaar voorwaar de eerste
poëtische geest van ons menselijk leven,
door effenende discipline van latere jaren
bij de meesten verminderd of verdrukt,
bij enkelen doorheen alle groei en verval
vooraanstaand tot aan de dood.
Beginnend vanaf die vroege dagen,
niet lang na die eerste keer waarin ik,
als baby, door aanraking woordloze dialogen
met moeders hart aanging, heb ik getracht 
te tonen hoe die kinderlijke gevoeligheid,
het grote geboorterecht van ons wezen,
in mij groeide en werd onderhouden.
Het pad dat voor me ligt is nochtans zwaarder
en ik vrees dat in het bochtig parcours
we nood zullen hebben aan zowel
de pezen van de gems als aan de arendsvleugel:
Want nu kwam er een probleem in mijn geest
van onbekende oorzaak; Alleen gelaten
om de wereld te onderzoeken, niet begrijpend
dat zonder mijn steun van genegenheid
het hele gebouw overeind bleef, alsof
in stand gehouden door eigen geest! En alles
wat ik beschouwde was me lief en opende
mijn geest voor fijnere invloeden en voor
intense uitwisseling. Talrijk zijn onze vreugden
in de jeugd, maar wat een geluk te leven
als elk uur tastbare toegang geeft
tot kennis als alle kennis vreugde is
en verdriet ontbreekt! Seizoenen kwamen
en elk seizoen, waar ik me ook bevond,
openbaarde tijdelijke kwaliteiten
die zonder d' alerte kracht van liefde onopgemerkt
waren gebleven; en nu elk een spoor
in 't geheugen nalieten, zo niet onbekend.
Vandaar leven, verandering, schoonheid, eenzaamheid,
actiever zelfs dan het "beste gezelschap"—
Gemeenschap zoet gemaakt als eenzaamheid
door stille onopvallende sympathieën,
en zachte beroeringen van de geest
vanuit talrijk geziene onderscheidingen
in dingen die 't onoplettend oog niet merkt
als verschil; Vanuit dezelfde bron:
subliemere vreugde, want onder de stille sterren
wandelde ik alleen; En toen was het
dat ik heb gevoeld welke kracht
er in geluid is die de ziel verheft,
onbesmet door vorm of beeld; In nachten,
verdonkerd door een komende storm, stond ik
onder een rots, luisterend naar noten,
de spookachtige taal der oude aarde,
schemerig verblijf vindend in verre winden.
Vandaar dronk ik de visionaire kracht;
niet zonder profijt acht ik die vluchtige stemmingen
van duistere verrukking; niet zozeer
daar zij verwant zijn aan zuiverdere geest
en intellectueel leven, maar omdat de ziel —
zich herinnerend hoe zij voelde,  niet wat
zij voelde — in zich een vaag idee behoudt
van een mogelijke verhevenheid
waar zij met groeiende vermogens naar streeft,
nog steeds groeiende vermogens die,
welk punt ze ook bereiken, nog steeds
iets hebben om na te streven.
En niet alleen
in duisternis en tumult, maar niet minder
midden mooie en rustige taferelen
ervoer ik die universele kracht en band
tussen latente kwaliteiten en d' essentie
van dingen die de geest vervoeren, versterkt
door een toegevoegde ziel, een deugd
die vreemd is aan die kracht. Mijn ochtendwandelingen
nam ik vroeg — vaak voor de school begon
reisde ik rond ons meertje, vijf mijlen
aangename omzwerving. Gelukkige tijd!
nog dierbaarder met aan mijn zij een vriend,
toen passioneel bemind; zijn hart zou overvloeien
als hij deze regels las! Want menig jaar
is sindsdien verstreken tussen ons,
en onze geesten bleven wederzijds stil;
En nu leven we alsof die uren 
nooit bestonden. Vaak ontgrendelde ik
veel vroeger de deur van ons huisje, nog voor
er rook van menselijke bewoning rees
of voor de lentelijster zich liet horen;
dan zette ik me alleen in het woud
op een verhoging bij het eerste ochtendlicht
toen het dal nog sluimerend eenzaam lag.
Hoe zoek ik van de wonderbaarlijke dingen
die 'k toen voelde de oorsprong? Op welke plaats
hernieuw ik mijn geloof in hen? Vaak
werd mijn ziel in zulke ogenblikken
zo door heilige rust ingenomen,
dat ogen volledig hun bestaan verloren
en wat ik zag, scheen uit mezelf te komen,
een droom, een anticipatie van de geest.
Het zou lang duren om te vertellen hoe wintersneeuw,
zomerschaduw en hoe dag en nacht,
avond en ochtend, slaap en wakkere gedachte,
vloeiden uit onuitputtelijke bronnen
om de geest van religieuze liefde
te voeden waarmee ik in de natuur wandelde.
Vergeet echter niet dat ik nog steeds
die creatieve gevoeligheid behield,
ongetemd door het werelds bedrijf.
Een vormende kracht huisde in mij, een hand
die mij vormgaf, soms opstandig,
op mij inwerkend op stiekeme wijze;
een oorspronkelijke geest, in strijd
met wat algemeen gangbaar is,
maar strikt dienstbaar aan externe dingen
waar hij mee communiceert. Een hulplicht
straalde uit mijn geest die nieuwe pracht
bracht aan d' ondergaande zon, zangvogels,
huiverende briesjes, zoetvloeiende bronnen 
die in zichzelf prevelen — alle gehoorzaamden
aan een gelijkaardige heerschappij, en zelfs
de nachtelijke storm werd zwarter voor mijn ogen:
Vandaar mijn hommage, vandaar mijn toewijding,
vandaar ten slotte mijn vervoering!
Misschien mag het niet onvermeld blijven
dat ik van oefening en vrucht van arbeid
ben blijven houden, mij aangenamer lijkend
dan analytische bezigheden, van aard
ook poëtischer en meer gelijkenis
vertonend met de creatieve kracht.
In mijn lied zou ik willen spreken
over dat eindeloze gebouw, opgericht
door observatie van affiniteiten
in dingen waarin voor passieve geesten
geen broederschap bestaat. Zeventien jaar geworden,
of nu deze gewoonte geworteld was
in mijn geest, of voortkwam uit overdaad
van 't grote sociale principe van het leven
dat alle dingen dwingt tot sympathie,
verbonden zich met niet-organische objecten
mijn vreugden; of de kracht van de waarheid
openbaarde zich in gesprekken
met werkelijke dingen; 'k Zag toen zegening
rondom mij gespreid als een zee.
Terwijl dagen voorbij vlogen en jaren verstreken,
had ik van Natuurs overvloeiende geest
zoveel ontvangen, dat al mijn gedachten
doordrenkt waren van gevoel; Slechts dan
was ik tevreden, wanneer ik het gevoel had
te zijn gespreid over al 't bewegende
en al 't schijnbaar bewegingloze;
al wat verloren is voor de gedachte
en de menselijke kennis; onzichtbaar
voor 't menselijk oog, toch levend in het hart;
over al wat springt en rent en roept
en zingt en klapwiekt in de lucht; al wat
onder golven glijdt, ja, de golf zelf,
en de machtige diepten der wateren.
Verwonder je niet over mijn sterke emoties
en vreugde, verbonden met alles van aarde en hemel
en met elk soort wezen dat de Ongeschapene
beschouwt in adoratie en met een blik
waar liefde uit straalt. Eén lied zongen ze,
en het was hoorbaar, in het bijzonder hoorbaar 
wanneer het vleselijke oor, overweldigd
door de eerste tonen van dit lied,
al haar functies vergat, en vredig sliep.

Dwaal ik hierin, en biedt een ander geloof
lichtere toegang tot de vrome geest,
dan zou ik me toch zwaar beroofd voelen
van menselijke emoties die deze aarde
zo dierbaar maken als ik niet langer dankbaar
over U spreek, uw bergen en meren,
sonore watervallen, uw misten en winden
dwalend tussen de heuvels waar ik geboren werd.
En zo mijn hart als jongeling zuiver was,
en ik, me verbindend met de wereld,
tevreden ben met simpele genoegens,
in gemeenschap met God en de Natuur,
ver weg van kleine vetes en lage begeertes:
't Is uw geschenk! Als in een tijd van vrees
trieste hoop verspild wordt neergeslagen,
als midden onverschilligheid en apathie
en goddeloze vreugde als goede mensen
aan alle kanten afvallen, we weten niet hoe,
naar zelfzucht uitgedost in aardige namen
van vrede en rustige huiselijke liefde, intussen
echter niet onwillig de spot drijvend
met visionaire geesten; Verlies ik dan
in deze tijd van angst en verlatenheid
mijn geloof niet in onze aard, maar 
behoud ik een meer dan Romeins vertrouwen,
geloof dat niet faalt, mijn leed opvangt,
als zegen van mijn leven: 't Is uw geschenk,
Gij winden en sonore watervallen!
Van u, bergen! Van U, O, Natuur!
Gij hebt mijn verheven speculaties gevoed
en in U voor ons onrustige hart,
vind ik een nooit falend principe van vreugde
en zuivere passie.
Jij, mijn vriend! werd in de grote stad
grootgebracht tussen andere taferelen;
Maar, ieder langs andere wegen, bereikten wij
uiteindelijk dezelfde haven. En daarom
spreek ik tot jou, onbevreesd voor minachting
en de insinuatie van laffe tongen,
al dat gefluister dat bij conversatie
tussen twee mensen vaak in "t gelaat
elk spoor van schoonheid en liefde wist.
Want jij zocht waarheid in de eenzaamheid
en sinds die tijd dat jij de vrijheid kreeg
waar je zo lang naar hebt verlangd om dienaar
van Natuurs tempel te worden, ben jij
de ijverigste van haar vereerders;
In veel dingen ben jij mijn broeder, vooral
hier in onze diepe toewijding.
Het ga je goed! Moge gezondheid en rust
van gezonde geest je vergezellen!
Jij, die trekpleisters van mensen opzoekt
en toch vaker met jezelf leeft,
voor jezelf, hopelijk wachten je menige dagen
als deze, en als zegen voor de mens.

 

Ga verder met The Prelude Book III